Sunday, 23 October 2016

Nisin Thuhiltu Re-Launching photos

Pu  Vungminthang Vaiphei, President Young Vaiphei Association, GHQ

Pu Liankhawthang Vaiphei, Vice  Chairman, Vaiphei Literature Society

Editor Nisin Thuhiltu

Pu T Manga Vaiphei, Minister,  PHED, Labour and Employment, Govt. of  Manipur

Pi Mimi Khaute wife of  Pu LM Khaute, IPS, Director General of  Police, Manipur

Pu  Hauminthang Vaiphei, President Zillai GHQ


Pu Khatkhotong Baite, President,  Vaiphei Peoples' Council (VPC) 

Pi Mimi Khaute, Relaunching Nisin Thuhiltu

Pathianni (sunday) Thatang (OCTOBER) 23, 2016  Issue    
     



3 member committee in Bird flu enzui ding

New Delhi, Oct. 22, 2016:  Centre GoverCentre Government in India gamsung mun khenkhat ah Avian influenza (Bird flu) ziak ah damlona tuak hiat ding a um zingna chung in three-member committee a siamdawk a, zia committee chun Avian influenza (Bird flu) tawh kisai enzui ding a hidan  Director of the National Zoological Park of Delhi Amitabh Agnihotri in agen hi.  Three-member committee chu member secretary of Central Zoo Authority in malat ding hi’n le a gen a, states leh Zoo thuneitu te chu Avian influenza (Bird flu) tawh kisai ah pilvang ding ah hiatsak ah um uh hi’n le a gen hi. Mr Agnihotri in a genzelna a chun Bhopal laboratory  ah advanced testing bawl ding ah samples hunkhawp thawt ah umta in le a gen a, vacha thi (dead birds) khawilo ding ah government in mipi te hiatsakna bawl in le a gen hi. Tunaicha Delhi Zoo ah vacha thi te chu influenza virus H5N8 category ah pang in le a gen hi. A langkhatlam ah Delhi Zoo leh Deer Park te chu Bird flu natna lengthak ah hiat a hi ziak in huntiam umlo ah khak in a um hi. 

TKSU-GHQ leh IGSSS saina Blood Donation Camp

Lamka October 22: Thadou Kuki Students’ Union (TKSH), GHQ, Indo Global Social Service Society (IGSSS) leh Blood Bank, Churachandpur District Hospital saina nuai ah tuni’n TKSU-GHQ, Administrative Office, KIC Complex mun ah “Blood Connect Us All” ti thupi mang in Voluntary Blood Donation leh Awareness Camp a um a, zia hun chu Mr Vijayanta, KSH, MD (Immuno Haematalogy and Blood Transfusion) in Resource Person hina tuak in thugenna hun a mang a, ama’n a thugenna a chun kum18 a pat kum 65 mite’n kum 1 sung ah thisan 4-vei piakthei a hidan a gen hi. Chuleh,  Thisan Unit khat chu 350ml ahidan taklangkawm in tha 3 zaw sin leh mi 1 in thisan Unit 1 khat zel piak thei a hidan le a gen a, thisan peding khat chu a taksa gikdan a niampen ah 45kg a hi ngai leh Haemoglobin 12.5 g/dl banah taksa hisel a hi poimaw in a gen hi. Zia Blood Donation Camp chu  Kuki Inpi Ccpur, Kuki Students’  Organisation, CCpur; Kuki Women Organisation for Human Rights, Kuki Khanglai Lawmpi leader te’n le a uap ua, TKSU member mi 100 val in thisan piak gua maleu Blood Bank thuneitu te lemsakna dungzui ah mi 29 te’n Unit 1 chiat a piau hi.

HAA Gen. HQ Annual Conference -cum- Talent Show

Lamka, October 22: (L) Lalhmasuon Joute Memorial Hall, JJ Plaza, Rengkai Road, CCPur ah tuni’n  Hmar Artist Association (HAA) Gen. HQ Annual Conference -cum- Talent Show (Manipur) a um a, zia hun a chun,  HAA Unit chuam chuam a pat in laa sak ngaithakna leh Euclase (Numei Live Band), HAA te a pat inb khutthiam thil siam te suklatna a um hi.  Zia hun chu Mr Z. Solomon  Jt. Director, Tribal Research Institute, Manipur, Ms. Mary Lalrengpui Promoter, HAA Gen. Hq., Mr Y. Shashi Kumar Singh, Project Officer, DRDA, CCP & Promoter te’n Chief Guest, Guest of Honour leh Functional President hina tawh a uap ua, Saikot bieltu MDC Lalhrillien leh CCpur District sung ah veteran musician/singer hunkhawp in le a uap ui.

Gualphalo (Disabled) te ding ah Medical Assessment Camp

Lamka, October 22: District Project Officer, SSA/RTE CCpur, Centre for Community Initiative (CCI) leh ALIMCO, Guwahati te vaisaina nuai in tuni’n Synod Hall, IB Road, CCpur ah  Gualphalo (Disabled) te ding ah Medical Assessment Camp a um a, zia hun chu Identified Mental Retardation-46 Multiple Disability-10, Low Vision-13, Hairing Impairment-9 leh Orthopaedic Impairment-12 te’n a uap ua, Assessment Camp ah pang hamphatna muding te’n BPL card a piak lut uh ngei ding in a kigen hi.  Zia Medical Assessment Camp a chun Specialist Doctor Dr. Chiin Guite, Opthalmologist, Dist. Hospital, Ccpur; Dr. Chinggoumaam, Phychiatrist, Dist. Hospital, Ccpur; Orthotist, ALIMCO leh Audiologist, ALIMCO te’n gualphalo te dam theinalam en in damdawi a piau a, a kigendan in  Medical Assessment Camp ah pang te chu tunung ah van mat chuam chuam piak ah um ding leh Disability Certificate le piak hiding in a kigen hi. Zia hun chu  Joy Rani, State Coordinator, SSA /SMA, Mona Masangva, Staff SSA/SMA leh IED staff SSA/Ccpur te’n le a uap ui.
 Chuleh, zia Medical Assessment Camp chu chiapizawm ah um ding leh 3rd Nov., 2016 leh Singngat Community Hall (Singngat Block) ah um ding, 4th Nov., 2016 leh Kukimun JB School (Henglep Block) ah um ding, 7th Nov., 2016 leh  Leijangphai Community Hall (Thanlon Block), Sibapurikhal Community Hall (Tipaimukh Block) ah um ding a hi.

Free First Aid Training um ding

Lamka, October 22: Indian Red Cross Society (IRCS), CCpur Branch saina, 25th – 28th Oct. 2016 sung ah Salem Hall, Salem Veng ah Free First Medical Responder Training ( First Aid Training) um ding a hidan S.T. Lalson, Secretary, IRCS, CCpur a pat hiat in a um a, a pang nuam te contact no. 9612904960 ah register bawl thei ding leh  seat limit 25  bep um hin a gen hi.

4th M. Songgel Chavang Golnop-2016 khak hita
Lamka, October 22: 20th Oct., 2016 ni ah kipan M. Songgel Chavang Golnop-2016 “Light For Youth” chu tuni’n a khakna nei in a um a, zia hun chu Upa J. Lhungdim in Chief Guest hina tawh a uap a, M. Songgel Chavang Golnop a um kit tak leh Bongchal khat tuak ding a hidan mipi lak ah taklang kawm in Chavang Golnop bawlna a pat khosung leh vengsung ah kituakna leh kihepna a um tun ding a nawp thu a gen hi. Chuleh, 4th M. Songgel Chavang Golnop-2016 sung gualnawp chi chuam chuam bawl in a um a, M. Songgel  Veng 6 a pat Numei leh Pasal Football, Volley Ball, Tug of War, Badminton, Longjump, Spoon Race ti te ah kitaisiak banin Cultural Dance - Zouleikon, Suhtalam, Vakollam leh Aw Thinglhang gam (Choreography) tite le suklat in a um hi. 





MIHIAM DAMKUM CHOMCHA LEH KUMTUANG GAM


By: Rev. Dr. Kh. Khaizakham

“Tuban kum za nung leh khawi ah la um diam?’’ ti la hih la sa kha sek em? La ngaitua kha sek em leh?Ngiatua kham a ting a, ngaitua a kul him ahi. A dik tak in zia sang ah ngaitua dinga poimaw jaw chu umlo ahi. Kum bul til in ila kilat thakna gual ngei in tha khat chu pha takin a bul I pan ngei sek a. la ki ngaituana panpitu ding zia thu hih ka hun zik kit uh ahi.
Ni khat ka lawite khatin mi thi, gal ding kilawm ma ma Lamka milui, zia hun a chun a tek lawi tak hi ta ding, kum 100 val ngei ta dinga ka gingchak khat thi thu ei hung hil a. in um ni a hia, a thi le gal dinga kilawm him ahi ziakin a gal ah chia dinga kilawm him ahi ziakin a gal ah chia dingin ka kingaitua a. Ama mama toh a gal dingin ka va chiau a. Mithipa min leh kum jat kiziakna board ah chunk um 105 vel chu a la kizik dinga ka ginchak a hia. Himaleh kum 99 a la ki ziak a. Mithi gal a la tung masate lak ah chun ka vak kichut leh, ka chutpipa chu a tawt nuam chi deu khat hi ding ahia, “I mithipau hin century khat dambe leh kum 100 chu hi mai di ahia, ka ti vung vung tho ahi. Cricket khente run 99 ah thi a um kha sek ua, a ente nasan in laklaw kisakpi sek him ahi.
Aw khai, mihiam dam kum hi chu tiamsa a la hi mai ahi maw! Tulai mite hin kum 100 dam ding chu kinem ta khel lo ding I hiu. Kum 50 val ah hisellona gen ding tampi kinei pan mai, damdawi chi tampi pi toh kihing hi ta; pu leh pate’n a la hiatkhaklo uh natna chi tampi hung kibelap nalai, kum 70 tiang ah thite le tulai chu sawt tak dam ah ngaiin, Bible ti chan dam a hi tiin I kipakpi ta mai uh chu ahi tai.
(Junuary 1,2014 ni’n Lamka Post ah 2013 sung ah mithite, Lamka sung ah thanmual chuam chuam ah kivuiliamte a hun suau a, zia lak ah a dam kum jat kizikte apat in zia guala hin a ka hung taklang hi. Kum 81-100 kikal ah thite mi 49 leh, kum 101 ah thi mi khat, kum 102 ah thi mi 1 ahi. Kum 66-80 kikal ah thi chu 47 a hiu a; kum 41-50 kikal ah thi chu 37 ahiu a, 20-40 kal ah thi chu 48 a ting ua, 13-19 kal ah thi 3; kum 5-12 kal ah thi 1, kum 5 tin ma ah thi 1 ahi.
Kipak um tak chu, I gam ah ki etkolna pha tak a um task ziakin nausen lai ah thi chu a tawm mama ta. Naupang thi le a tawm mama hi. Nidang lai ah chun mawl lai hun le a hi tawh, damdawi pha le a la kimu vak vak lo tawh, neulai ah thi chu a la tam uh ahi.
Teksia thite kum zat hi thamuan a um a, amau chu it um nalai maleu zia chan chan ei dam piak uh hih kipak a um hi. A lungngaih um pen chu a kum tawm lam ah thite hi ahiu. Adiakin, kum 20-40 kial ah mi 48 thite hih lungthim nat a um a,puaknat a um diak hi. Vangsiat ziak natna khawk taka thi chu un ngei intin uh, a tamjaw vang amau leh a mau in a kihawldawu thivakna natna ah thi hi ngei ding ahiu. A tamjaw hin chapa chanu neu mama nalaite leh meithai naupang tak tak nusia hi ding ahi nalai ua, vak ngaitua in lungthim a nalo thei puai.
A mak pen chu zia lei gam hi kumtuang tinglo a hi ti hesasa in I buaipiu thupi pen chu leichung a ding mai a hi ziang sek hih a hi. Mi tam tak chu kumtuang gam a dingin I kisa ma ma lo uh a hi.
Noah hun ah toilet masang ah khan mi a la damsawt ua, a damsawt pen chu Methuselah, neulai ah ila hiat tak uh, kum 969 a la dam khah ahia. Ama lo le a la damsawt thei mamau hi. Tuilet nung ah piangte damkum vang a hung chom mama ta, Mosi chu kum 70 in ala kawih a, a damtheite kum 80 dam a ti bep ahi.
Khangluite gualin kum 900 lam lam dam ding hileu hin le kuntuang gam tawh te dinga chun a chom ti kham le ei pua, tuisuagiat ah tui tawh tui thikkhe khat tekak gual a hhi lo gual ahi.
Gendan chuam in gen talehin, I dam kum uh chomcha hih ziktaw ding hi leh sutvom khat tia bep ah zik hi taleh, kumtuang gam sawt dan ding chu zia la sutvom zikna pen ah chun khawvel pumpi hih a vel velin zikkul lechin le, leichung pumpi hih zik dim lechin le kumtuang kiti chu zik zo malak ah a zik pan nailo toh kibang nalai lai ding ahi. Ngaitua tak tak lechin la hat sam hial ina.
Pathian thil guan dan ah chun vang zia hiat kham le hilo damlai ni chomcha sung ah hin I kumtuang go kikhawlkhawm ding ei ti a hia, vak ngaitua lechin, Lalna sepna dinga hin hawmthaw a um mama hi. Ahinlah, ka la gen zing sek gualin, gitlo nasepna dingin Pathian neitute chun Ama na sepna dingin hun a hawmthawu ahi.
Khawvel hih I khualzinnau gam mai ahi dan a la in  I sa sau a, himaleh chendenna ding gualin I lungthim zosiau zia lei chung ah hin I koi ua. Khawvel ah um nalai, Khawvel mi chu hi talo I hi lam lam uh hemil kit sek i bang ui.
I kumtuang Gam ding uh ngaitua kawm in damlai ni matdan zil hitiu
Tuban kum 100 nung hilo in, tuban kum bangzat ahem zaw leh chu zia I lennau siatlei gam hih nusia tai tiu. Zia hun ah chun Lalpa dawigual ah damlai ni mangte chun thamuang takin Pa kiang chu zuan tai tiu. Hinkhua chomcha hi I kumtuang gam ah dinga kisingsakna hun chu ahi. Zia hechiante chun kumtuang gam a dingin a leichung hinkhuau chu invest a bawl sek ui. Lei ah go khawl lo in van ah a khawl jaw sek ui. I go khawlnau mun leh go khawl dan ki etchian thak zing a ngai hi.
Lei ah hilo in kumtuang gam ah kinepna nga tai tiu. Mithiangtho chia masate kha i et leh zia kumtuang gam ah chu kinepna a la ngate a hiu.
China, India, leh Africa gam ah missionary ah a la sem C.T. Studd khan mi hausa tak pa ala nei a, pa hausa tak go lua ding chu a hi. Ama lah cricket thiam mama a hi ziakin England kumpinu sangin le mi ngaisanna a changjawi, ala ti hial uh ahi. Himaleh, muan taka kuama englo a a khawsakna ding gam nuam tak chu taisan in haksatna gen nuam tak chu taisan in haksatna gen guallo thuakin mission field in a la kimang zo hi. A pa go nutsia ama’n a lua ding chu le Pathian nasepna chuam chuam a dingin a hawm zi hi. Bang ziak a diam? Kumtuang gam ah kinepna a la ngak ziak a hi.
David Livingstone ngei in le a pianna gam Scotland gam nuam tak, tulai ah mi hausa zosia’n mu tei a nop uh gam chu taisanin Africa gam in a hinna a va mang tum ahi. A lainat mama Africa te a dinga khupdin ah a pauchap zing kawmin a thi den hi. Mit ah zi leh cha leh pianna gam mukit man talo ahi. Bang ziak a diam? Kumtuang gam ah kinepna a la ngak ziak ahi.
Jim Eliot leh a gualte, nupan kicheng thakte le pang chu, Auca Indian te lak ah chanchinpha gen dinga a kipat lai ua chun mi tam takin chia lo dingin a hil ua, hingsa nete gam a hi ziakin. Himaleh, Lalpa a ding thi huamin a la kipan ua, pawsal cheng a la that ua, a ziteu chu a um den tei tei ua, pau a zil thiam ua, chanchinpha a gen tei tei ua, tuhin zia Auca te gam ah chun bangtik lai ah le thi talo ding kochuam a ding den ta ahi. Jim Eliot leh a gualte’n thina thei a hi hesasa ah bang ziaka zia mun chu a zawt tei tei uh a hem? Amau a dingin lalpa sawlna thu nun chu a poimaw a hi. Chia tei tei a ngai a, hin tei tei a ngai puai ti a hiau hi. Kumtuang gam ah kinepna neite ahiu.
William Carey in a zi leh  chate Serampore gam ah a vui nung ah le kilekit lo ah a sep tei tei bang ziak a diam? Zia khawvel ah hin nopsak leh genthei bangma a khawk puai, kumtuang daih ding na a sep daw po leh a ti ziak ahi. Tuni tiang hin amka chanchin hih missionary ding tam tak chodawktu a hi zing ta ahi.
John leh Betty Stam te’n Communist te hat lai tak ah China gam a la zuan tei tei ua, sawt sep thei a hi leh hilo ding hiatlo le ei pua, sawt  sem manlo ding a hi dan uh hechian mama kawmin a la chiau a, sawt lo cha nungin a luang uh tuilo lain gingtu tawmchate’n a va phong ua ahi. Nausen khat bep nusia in hiatlo gamin a luang uh chu a la kiphum ta ahi. Kumtuang gam ah kinepna a la nei ziak uh ahi.
LALPA A DINGA HINGTE ANEU TALUA A UM PUAU
Zia guala Lalpa a dinga a la kimangtum gen ding tam tak lak ah zia cheng bep hih vak ki taklang a hia. Ziate  guala hin thupi tak leh mite ngaisan tak ding i semdawk lo mai thei hi. Himaleh, ei mu zing Pathian a hia, Ama min ah I sep teu chu hiatmil ah um lo ding ahi, Lalpa’n a tii. A poimaw pen chu eima mun ah ginum taka hin a, sep a hi. Lingsiphei ah Centenary lo lai ah kikhenna ah la kisa, ‘’Khawthim ah meisel neuter a vak gualin I vak diu a hi khawvel thim ah hin’’ ti la sakawm ah kipiakna kha a hun lai ah a la pang khate kha a hiatmil mai diu ginchak a um puai.
Mi khatin tuanthu tak tak chu hhilo a la ziak khat ah chun, pawsal khat hhi a khualzinna’n a gammang a, luidung khat a mawk zui zui ziang te. Chutia a chia zing lai ah chun luiguam pakcha hawi tak pak chu a mu. Zia pakcha gual chu a mu khak pua, hoi a sa mama ziang a, zia mun ah chun kuama’n mulo ding ahi chu pammai a sa mama a.
Pakcha kianga chun, “Aw pakcha, la hoi nalawm lawm e. Nang guala pakcha hoi hi ka mukha puai. Khawpi sung pakcha huante ah pak hi lechin mi tampi’n hung mu ding ahhiu a. Nang lah chawmlo kalin vuai ta’n la tin maw!” a vak ti leh pakcha chun a hun dawnhu a, “Kuama’n ei mulo chu khawk ka sa puai, kei chu ei siampa a dinga pak ka hi. Ama mitmu ah ka pak hoina ka sua leh a hun tawk a, ka lung a kim hi” a ti ahi.
A tak tak ah chun pakcha chu pau thei puana maw. Ahinlah, Zia hin thil khat kichian takin ei hil hi. Mi hiat ah challenge taka sep a  ngai khel khel pua, a na I sep  Pa Pathianin  ei mu leh a huntawk hi.



EDITORIAL: 

Amasan simtu zosia laleng un Pathian min in chibai kahun buk masa ahi. Hun bangchan ahem sua dawk thei talo maleu hinle dawisaktu mi tawmngai leh huangphal  tamtakte ziak in kinep phaklo leh mang lam a le mat phaklo hial Offset Machine eimau a ding liai liai in chawkdaw ala hita, tu hin i news u hi sua zawm thei ding dinmun ah aum kit tak ziak in dawisak tute zosia chung in Pathian min in kipak thu a kigen masa ahi.
Sum leh pai taksapna liantak ala kinei a, sakhau ah sum Cheng 100 (Rs !00) mai pua ah kipan gual aki hia, a hinlah za umtak leh muan um mama lawiupa i neiteu leh u leh nau, lawi leh pai leh eilak ah tawmngai tamtakte kithuapina leh tawsawtna ziak liau liau ah zia gual chanvo hi kichang zo ahia, khat khat ah min in kilam zianglo maleh nang uh kithuapina panglo ah kilawtinglo ding ahi ti a kihiat ziak in kipak aum tak zet hi ti ah kamcheng ah kipakthu gen tilo lethuk thei na ding a kinei lo ziak in bangkim hithei i biak uh Pa Pathian in ale tamtak in hung malsawm zaw ta hen. 
Khaileh! Eimau printer ngei a pat hung suak issue masapen ahia, kithangat um tak chu ahi. ahinlah zia hi a tawpna ahi naipua, maban inle sep ding leh lam ding tamtak a vat nalai hi ti hi hemil pua hitiu. Pankhawm hatna ahi ti hi mit ngei ah mu thei ding hial in i sulang ua, maban inle panla khawm zing in kithuakhawm zing leuhin ma kisawn to zel ding ahi. Mihing hina dawl in a pha bukim a ki um lo ziak in hikhial-bawlkhial aum khak ahi chun ki dem pai lo in a diklona te sukdik ahi theina ding in kikawkmu tua chiat in pan lathak kit hitiu.
Tu hin khantona lam ah kal khat suan be i hi dungzui un maban inle kalsuan khawm in pan lakhawm zing hitiu ti hi a ki dawi a, i gam sung ua hin khantona leh masawnna i puaklut theina ding un pankhawm a pawimaw dan hi i hechiat ua, maban a ding kigenlawk theilo ma leh panlak dingdan siamlawk (plan) thei ahi dungzui in pan lathak kit ding in i ki chial u ahi.
I news uh a khan zel theina ding ahin semtute bep hilo in simtute’n le mawpuakna i nei chiat ua, i mawpuakna chiat u sepsua ahi theina ding in eimau thei dan chiat in pan la thak hitiu. Maban in simtute’n a phatchuampi thei diakna ding un semtute’n pan hung kila to zel in tin, simtute’n le i chanchinbu uh a khanto zel theina ding in pan la zing in kizathuap to zel ding in chialna a hung kinei hi.


 Nisin Thuhiltu  3 May 2017 CM in 1 Day Media Seminar hawng di Lamka, May 2 (Nisin Thuhiltu) : Editors’ Guild Manipur leh Mani...